Kerk Anzegem

Invulling schipdeel St-Janskerk en omgeving gemeente Anzegem

In 2014 brandde de Sint-Janskerk van Anzegem volledig uit. De toren, de sacristie en het koor van de kerk werden al snel heropgebouwd en een nieuwe liturgische ruimte werd voorzien. Het ruïneuze schip van de kerk bleef onaangetast en werd langzaamaan overgenomen door de natuur. Te midden van de resten van de kerk ontstond een wilde tuin. Het binnenkomen in deze groene, begroeide ruïne genereerde bij ons eerste bezoek een bijzondere ervaring. De geluiden van de auto’s ebden weg, de monumentale afgebrokkelde kolommen torenden uit boven de wilde planten, … Het leek bijna een imaginaire wereld.

De kern van onze ontwerpvoorstel is om dit gevoel te bewaren door sprekend te maken wat al aanwezig is. We willen het unieke karakter van de ruïne en de tuin in stand houden en versterken om er een kwalitatieve en uitnodigende tuinkamer van te maken die open staat voor iedereen. We onderzoeken hoe in een dorp, waar de mensen meer en meer op zichzelf keren, deze ruimte het ontmoeten opnieuw kan faciliteren, wat de wisselwerking kan zijn met de nieuwe liturgische ruimte en hoe de open ruimte die ontstaat aan de voet van de kerk als dorpsplein gekoppeld kan worden. De ambitie is om van deze specifieke en eigenzinnige plek – die als mentaal anker verbonden is aan Anzegem – een kwalitatieve publieke ruimte binnen de dorpsstructuur te maken die de identiteit van het dorp en het dorpsgevoel ondersteunt.

Omgeving van de kerk

De omgeving van de kerk wordt een geheel van drie landschapselementen: het dorpsplein, de parkwandeling en de toegankelijke omsloten kerktuin als hortus conclusus. Elk hebben ze een eigen identiteit, sfeer, beplanting en materialiteit waardoor rust en ontmoeting naast elkaar kunnen bestaan.

Het dorpsplein wordt omlijnd door een bomenrij dat een sfeervol kader biedt. De zij- en hoofdingang van de kerktuin liggen nog net op het plein en zijn vlot toegankelijk en duidelijk zichtbaar. Een stuk van het huidige gemeentehuis wordt behouden als ontmoetingsplek voor Anzegemnaren. Door de zuidwest gerichte kopse gevel te openen, ontstaat er een zonnig terras die het plein tot leven brengt. Rond de kerk loopt een wandelpad langs de bestaande gebedsgrot met rustplekjes in een rijk aangeplant park. De ruimte achter de kerk kan meer relatie krijgen met het nieuwe plein waardoor het bv. een speelveld kan worden. Een nieuwe opening in de kerkwand maakt een sluipweg mogelijk naar de achtertuin.

Een bloeiend openluchtschip – hortus conclusus

Het openlucht schip van de kerk is de parel van het dorpsplein met een weelderige rozentuin en grote en kleine tuinkamers die met elkaar verbonden zijn. Zo ontstaan er plekken met verschillende sferen, geuren en kleuren. We willen een diversiteit aan ruimtes voorzien, die beantwoordt aan de wensen van jong en oud, zowel rust als festiviteiten mogelijk maakt en die van betekenis is voor de bewoners van Anzegem. Het gemeenschapsleven wordt hierdoor ondersteund en ontmoeting gestimuleerd.

Kerkgangers die de liturgische diensten bijwonen, komen binnen via de ingangen van de binnentuin en volgen het pad naar de grote poorten tot in de gerestaureerde sacristie. Bij feestelijke gelegenheden zoals een trouw of een doopsel, kunnen de pivoterende poorten worden opengezet en komt de tuin als het ware binnen in de viering.

Als basisprincipe willen we de bestaande structuren van de voormalige hallenkerk zoveel mogelijk behouden. We accepteren en waarderen wat de brand heeft aangericht: het afbladerende pleisterwerk, de verbrokkelde kolommen en bogen op de stevige grondvesten. De stabiliteit van de ruïne wordt gegarandeerd door een nieuwe ondersteunende structuur. Deze sluit respectvol aan op het erfgoed en maakt een vormelijke verwijzing daar de spitstongewelven van het voormalige interieur van de kerk. Kleine lampenkapjes komen naar naar beneden, net zoals vroeger, maar nu verlichten ze sfeervol het groen en de bloemen.

• opdrachtgever Gemeente Anzegem
• locatie Anzegem
• datum 2023
• status ontwerpfase
• ism Jan Minne Gardenist
• studiebureau Francis Delacroix (Lime), Sabine Okkerse (erfgoedadvies)
• team NU Halewijn Lievens, Jarno Verlinde, Felice Van Tieghem